Nawożenie rzepaku

Rzepak to popularna roślina o szerokim zastosowaniu m.in. w przemyśle spożywczym do produkcji oleju rzepakowego i miodu. Ponadto wykorzystuje się go do produkcji pasz zwierzęcych, biopaliw i pokostu. Występuje w dwóch formach jako: rzepak ozimy i rzepak jary. Jest rośliną o dużych wymaganiach pokarmowych, a co za tym idzie, wymaga odpowiedniego, systematycznego nawożenia.

Rzepak ozimy oraz rzepak jary należą do roślin o dużych wymaganiach pokarmowych. Pobierają one z gleby dwukrotnie więcej azotu, fosforu i potasu oraz pięciokrotnie więcej wapnia niż pszenica, ponadto znaczne ilości siarki, magnezu oraz boru, molibdenu i manganu. W zależności od sposobu nawożenia (organiczne + mineralne lub wyłącznie mineralne), przedplonu i naturalnej zasobności gleby w uprawie tej rośliny należy stosować nawozy mineralne, których skład jest dobrany tak, aby zaspokajać jej specyficzne potrzeby.

Szczególnie istotnymi składnikami pokarmowymi odpowiedzialnymi za właściwy wzrost i rozwój rzepaku są zawarte w nawozach Fosfan: fosfor, potas, wapń, magnez, siarka, bor, molibden i azot.

Rzepak ozimy dobrze zaopatrzony w fosfor i potas tworzy przed zimą silne rozetki liściowe i silnie się korzeni, co sprzyja dobremu przezimowaniu. Wiosną fosfor i potas ułatwiają szybkie tworzenie się nowych liści i łodyg, zaś latem przyśpieszają dojrzewanie nasion w łuszczynach, zwiększają plon nasion oraz ilość tłuszczu. O niedostatecznym zaopatrzeniu rzepaku w potas świadczą matowozielone, zwiędłe liście, zaschnięte i popękane na brzegach. Pomiędzy unerwieniem najstarszych liści tworzą się żółte i brunatne plamki martwej tkanki.

Wapń jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju rzepaku oraz wydania dużych plonów nasion. Niedobór wapnia w glebie powoduje załamywanie się wierzchołków łodyg, osłabia kwitnienie, przyspiesza opadanie kwiatów, przez co łuszczyn jest mało, są one zniekształcone, tworzą się w nich nieliczne i drobne nasiona.

Magnez wpływa stymulująco na kształtowanie się nasion w łuszczynach i zwiększa zawartość tłuszczu w nasionach. O jego niedoborze świadczą żółtawe i rdzawe plamy na najstarszych liściach (tzw. marmurkowatość lub tygrysowatość liści) oraz zamieranie tkanki pomiędzy nerwami. W odróżnieniu od objawów braku potasu brzegi tych liści nie zasychają i nie pękają, a nerwy główne długo pozostają zielone.

Buraki cukrowe, pastewne oraz inne rośliny korzeniowe mają duże zapotrzebowanie na bor, zaś większość gleb w Polsce wykazuje obecnie znaczny deficyt tego pierwiastka. Do nawożenia buraków należy więc stosować nawozy mineralne zawierające w swoim składzie ten pierwiastek. Niedobór mikroelementu powoduje kędzierzawienie liści buraka. W okresie pełnego rozwoju, najmłodsze, środkowe liście żółkną, zaś później brunatnieją i zamierają (tzw. zgorzel liści sercowych). Objawy deficytu boru widoczne są następnie w korzeniach w postaci zamierania i korkowacenia tkanki spichrzowej (tzw. sucha zgnilizna korzenia).

Siarka, szczególnie w warunkach wysokiego nawożenia azotowego rzepaku, wpływa dodatnio na średni plon nasion z jednej łuszczyny i zawartość tłuszczu, poprawia też wartość pokarmową śruty. Coraz częściej na plantacjach rzepaku podwójnie ulepszonego obserwuje się objawy braku siarki. We wczesnej fazie rozwoju rośliny widoczne jest jasnozielone zabarwienie brzegów liści, obejmujące coraz większą powierzchnię blaszki, przy czym nerwy pozostają zielone. Liście w rozecie są wyprostowane i sztywne. Wiosną zaobserwować można tzw. marmurkowatość najmłodszych liści oraz lekkie zwijanie się ich brzegów. Kwiaty są niewielkie, bardzo blade, a liczba łuszczyn silnie zredukowana. Są one również małe, z nieznaczną ilością nasion.

Brak molibdenu w glebie wpływa negatywnie na wzrost i plonowanie rzepaku. Rośliny są słabe i blade, blaszki liściowe pofałdowane, zniekształcone i zwinięte w kształt łyżeczki. Najmłodsze liście mają silnie zredukowaną blaszkę liściową.

Oprócz wymienionych wyżej pierwiastków, rzepak podobnie jak wszystkie rośliny uprawne wymaga nawożenia azotem. Wysokie dawki nawozów azotowych wpływają dodatnio na ogólny plon nasion, ponieważ sprzyjają lepszemu rozgałęzianiu się roślin. W konsekwencji, pomimo pewnego obniżenia zawartości tłuszczu w nasionach, całkowity plon nasion i tłuszczu uzyskany z jednostki powierzchni uprawnej jest większy niż przy nawożeniu niskimi dawkami tego pierwiastka. Nawożenie azotowe rzepaku powinno być zawsze zrównoważone odpowiednią ilością pozostałych niezbędnych dla rzepaku makro- i mikroskładników.